مونوگرافی

نویسنده: زهرا نجاتی

واژه مونوگرافی
از دو جز(monos) یعنی واحد ، یکتا ، تک و(Graphos)یعنی تصویر ، توصیف و نگارش ترکیب می‌شود، و در مجموع به معنی توصیف ، تصویر یا نگارش یک واحد است. در ترجمه فارسی معادل این واژه تک نگاری انتخاب شده است. در واقع تک نگاری یک شیوه تحقیق جامعه شناسی است و محقق با بکار بردن این شیوه ، پدیده‌های اجتماعی جامعه‌های کوچک را بطور ژرف و دقیق و همه جانبه مورد بررسی قرار می‌دهد.تک نگاری توصيفی است ژرف و دقيق از يك شخص (بيوگرافی) يا يك واحد اجتماعی مانند خانواده، طايفه، قبيله، قشر اجتماعی يا يک روستا كه جنبه های مختلف آن را در بر می گيرد. تك نگاری بر اساس مشاهده مستقيم و عينی استوار است. محقق با شركت فعال در زندگی مردم جامعه مورد بررسی، معاشرت مستمر با آنان و بكار بردن فنون مصاحبه و پرسشنامه، وقايع و امور اجتماعي را از نزديک مشاهده، مطالعه و توصيف مي كند. تک نگاری نه تنها جنبه های گوناگون حيات اجتماعی از جغرافيا گرفته تا ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی، ارزش ها، نهادها، هنجارهای اجتماعی و ويژگيهای مختلف ديگر یک واحد اجتماعی را به نحو دقيق تصوير مي كند، بلكه به روابطی كه در درون اين ساخت ها موجود است نيز توجه دارد و آنها را تعيين می كند.
بنابراين به درستی مي توان گفت مونوگرافی عبارتست از: مطالعه جامع يك اجتماع يا يك امر اجتماعی نظير خانواده، كارخانه، طبقه و غيره. در تك نگاری ابتدا از وضع عينی و ظاهری و سطح خارجی پديده كه قابل مشاهده است آغاز مي كنند، سپس ابعاد ذهنی، رواني و پيچيده آنرا به نگارش در مي آورند.
با اين شيوه تحقيق پژوهشگر به مشاهده مستمر و منظم پديده مورد نظر می پردازد بدون آنكه متغيری را جابجا يا دستكاری كند. محققي كه دست به كار تهيه تک نگاری از يك روستا مي زند سالها در انجا زندگي مي كند تا به ژرفای مسايل دست يابد و از تحميل عقايد خاص خويش به واقعيت مورد نظر اجتناب نمايد. در تك نگاری پديده مورد نظر تنها به صورت اشياء منجمد ديده نمی شود بلكه پويایی، آهنگ و مسير آن و عوامل اساسی كه در حركت پديده موثرند مطرح و شناخته می شوند. محقق واحد مورد مطالعه را با هدف شناخت بافت آن از هر جهت مورد تتبع قرار می دهد. تك نگاری در زمره عميق ترين مطالعات اجتماعی به حساب مي آيد چه به درستی مي توان گفت كه در اين روش تمام جوانب مربوط به يک موضوع واحد مورد توجه قرار می گيرد و در صورتي كه با دقت انجام شود يكي از عميق ترين روشهایی است كه در تحقيقات اجتماعی معمول است.
در طرح تك نگاری محقق از لايه های سطحی (نظير جغرافيا، آب و هوا و...) آغاز مي كند و سپس به سطوح عميق تر دست مي يابد و در اين راه از مشاهده و مصاحبه سود مي برد. چون واقعيت فعلی پديده مورد مطالعه در پيوند با گذشته است بنابراين مطالعات تاريخي ضرورت دارد. سپس اطلاعات و اسناد و مدارک موجود درباره پديده مورد نظر جمع آوری می شود.