در باب ولنتاین...

نویسنده: عادل ایرانخواه

به رغم زیادتِ مناسبتها و مناسک گوناگون، آنچه که به واقع از دست می رود، روح هدیه دادن است. دوست داشتن و دوستی که مبادله ای غیر کالایی و قیمت گریز است، به رابطه ای هزینه/فایده آغشته می شود که هم دهنده و هم گیرنده را تبدیل به شئ می کند. فرایندِ هدیه دادن بدونِ صرف وقت انتخاب و اندیشیدن به لذتی که گیرندهء هدیه از آن می برد، بدونِ به زحمت افتادن و دیگری را به مثابهِ فردی متمایز در نظر آوردن، اتفاق می افتد. پیش فرض این است که بهترین هدیه گرانترین هدیه است. بزرگترین خرس و جدیدترین گوشی!

همانطور که آدورنو می گوید بازتاب ابتذال هدیه دادن را می توان در آن اختراع غم انگیز "اشیای هدیه ای" دید. این اشیا بر اساس این فرض به وجود آمده اند که کسی نمی داند چه چیزی هدیه بدهد. زیرا در واقع چنین قصدی ندارد! این اشیاء به اندازهء خریدارانشان به یکدیگر بی ارتباط اند. همچون دارویی که از همان ابتدا در داروخانه بوده است. کالاهایی از پیش آماده که میزانِ دوست داشتن را به اندازهء جیبها تقلیل می دهد و دوستی را به تن/جان فروشی. هدیه هایی که به همه و هیچ کس تعلق دارند. کالاهایی که تولید انبوه و یکدستشان، مشتریها و روابط یکدست و یک شکلی را طلب می کند. دوستانی که دوستی بلد نیستند دوستانشان را نمی شناسند و نمی دانند چه چیزی به چه کسی هدیه دهند. ولنتاین، تولد، روز زن و همهء مناسباتِ تقویمی که نسبتِ آدمیان و حسشان را کوک می کند که در موعد مقرر و سرِ ساعتِ مشخص بروز پیدا کنند و بیانشان را خریداری کنند و به فروش برسانند.  

گرمایِ دوستیهایی که باحائل پول و کالا سرد می شود، نسبتهای نزدیکی که از فرط مبادله هرچه دورتر می شوند. و جانهایی که طنینشان در انضباطِ نظامیِ اعداد و ارقام می خشکد. و فحشایی که مدام بسط می یابد. بوکوفسکی در شعری می گوید؛ ون گوگ گوشش را برید و به یک بدکاره داد. هی ون! فاحشه ها گوش نمی خواهند. پول می خواهند.