بررسی یک پرونده قتل

در یکی از روستاهای گمنام فرانسه، به سال 1835، جنایتی هولناک رخ می دهد؛ پییر ریویرِ بیست ساله، مادرش که آبستن بود، خواهر هجده ساله اش و برادر هشت ساله اش را با داس به قتل می رساند. ماجرایی که مردم، روزنامه ها و نظام حقوقی و پزشکی فرانسه را به چالش می کشد و آنها را دو دسته می کند. کسانی که او را مستحق اعدام می دانند چراکه معتقدند از سلامت عقل بهره مند است و مسئول اعمالش است و کسانی که معتقدند او مجنون است و نباید اعدام شود.

سرانجام پییر ریویر این شد که ابتدا دادگاه او را سالم و مسئول اعمالش دانست و او را به اعدام محکوم کرد اما با نامهء تعدادی از روانپزشکان مطرح آن زمان و اذعان به دیوانه بودن او، رییویر مورد عفو شاهانه قرار گرفت و به حبس ابد محکوم شد. او پس از چند سال در زندان خودش را حلق آویز کرد.

موردِ پییر ریویر آنقدر عجیب و آستانه ای بود که پس از گذشت قریب به دو قرن باز هم گشوده شود و عده ای هنوز در باب آن سخن بگویند. رییویر در مرزها بود. در مرز حق و باطل در سرحدات عقل و جنون. در مرز انسان/حیوان و در آستانهء قاتل/نویسنده.

ریویر در مدت زمان بازداشتش نوشته ای بلند بالا نگاشت تا دلایلش را برای ارتکاب قتل توضیح دهد. نوشتاری درخشان که همه را متحیر کرد و می کند. و نشان میدهد که بسیار باهوش، ریزبین و از چه حافظهء بی نظیری برخوردار است.

پییر ریویر از پیش از تولد خودش شروع به گفتن می کند و شنیده هایش را هم از خانوادهء پدر و مادرش می نویسد. همه چیز را با تمام جزئییات به خاطر می آورد. از چند سالگیش تمام آنچه را که دیده و شنیده است را با ریزبینیِ وسواس گونی در ذهنش ثبت و بایگانی کرده و هیچ چیز را فراموش نکرده است. همه چیز، همیشه در جلوی چشمهایش قرار داشته. او چنان زندگی خود و خانواده اش را تعریف می کند که به نصفه های نوشته که می رسیم جانب حق را به او می دهیم.

او مادرش را کشت چراکه پدر بیچاره اش را جان به لب کرده بود و خواهرش در این ظلم همپیمان مادرش بود. رییویر می دانست که اعدام خواهد شد و پدرش به او دلبستگی دارد، پس برادر کوچکترش را هم به قتل رساند تا پدرش برای اعدام او شکسته نشود. به باور خودش او چون قهرمانانی که جانشان را فدای میهنشان می کنند یا چون مسیح که خودش را قربانی کرد، برای نجات پدرش حاضر شد قربانی شود. ریویر می خواست که نامش در تاریخ ثبت شود و آیندگان از عمل قهرمانانه اش به احترام یاد کنند. و انگار که این آرزویش تا حدودی براورده شده، کشتن و نوشتن او باعث شد پس از دو قرن باز هم اسمی از او در میان باشد. قهرمان و ضد قهرمانی توامان.

پروندهء رییویر گشوده خواهد ماند چراکه همهء ما ریویرهایی هستیم که حافظه و جسارتمان نسبت به او کمتر است. کدام یک از ما می تواند ادعا کند که اگر حافظه و جسارتش یاری کند، بسیاری را نخواهد کشت؟ کدام یک از ما می تواند ادعا کند که اگر تمام جزئیات زندگیش را دائما در ذهن داشته باشد، دیگران و خودش را منهدم نمی کند؟!

نویسنده: عادل ایرانخواه

کتاب «بررسی پرونده یک قتل» را از برخط بوک سفارش دهید (کلیک کنید)